హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.9

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.9🌺
🌷
మూలమ్--
తత్ర పూర్వశ్చతుర్వర్గో దమ్భార్థమపి సేవ్యతే ।
ఉత్తరస్తు చతుర్వర్గో మహాత్మన్యేవ తిష్ఠతి॥౧.౯॥
🌺
పదవిభాగః--
🌸
అన్వయః--
తత్ర పూర్వః చతుర్వర్గః దమ్భార్థమ్ అపి సేవ్యతే । ఉత్తరః తు చతుర్వర్గః మహాత్మని ఏవ తిష్ఠతి॥౧.౯॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
తత్ర = అష్టవిధే పూర్వోక్తే ధర్మమార్గే ; పూర్వశ్చతుర్వర్గః = ఇజ్యాధ్యయనతపో-దానాత్మకః ; దమ్భార్థం = లోకసఙ్గ్రహ-లోకవఞ్చనాద్యర్థమపి ; సేవ్యతే = ఆశ్రీయతే ; 'లోకై'రితి శేషః ; ఉత్తరః చతుర్వర్గః తు = సత్య-ధృతి-క్షమా-అలోభాత్మకో ధర్మమార్గస్తు మహాత్మస్వేవ సమ్భవతి, న క్షుద్రాశయేషు॥౧.౯॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
 (ఇజ్యాధ్యయనతపోదానాః, సత్యధృతిక్షమాలోభాశ్చ ధర్మోపార్జనమార్గాః।) తత్ర పూర్వగణం న కేవలం ధర్మాయ, అపి తు దమ్భప్రదర్శనాది-లౌకికప్రయోజనార్థమపి భజతే నరః। అపరగణే స్థితాః గుణాస్తు మహాపురుషేషు, సన్తజనేషు ఏవ దృశ్యన్తే ॥౧.౯॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
ఇన ఆఠోం మేం సే పహలే కే చారోం కో (యజ్ఞ, పఢ़నా, దాన, తప, ఇన చారోం కో) మహానతాకో దిఖలానే కే లియే పాఖణ్డీ లోగ భీ కర సకతే హైం, పరన్తు అన్తిమ చార (సత్య, ధైర్య, క్షమా, అలోభ-సన్తోష) కా అనుష్ఠాన తో మహాత్మా లోగ హీ కరతే హైం॥౧.౯॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
తత్ర = ముందు చెప్పబడిన ఎనిమిది ధర్మమార్గములయందు ; పూర్వశ్చతుర్వర్గః = ఇజ్యా -అధ్యయన -తప - దానములనే నాలుగు ; (లోకైః = జనులచేత), దమ్భార్థం అపి = (చేయాలని లేకున్నను),కపటం కొరకు కూడా ; సేవ్యతే = ఆశ్రయింపబడుచున్నది ; ఉత్తరః చతుర్వర్గః తు = (ఇక మిగిలిన) సత్యము - ధృతి-క్షమా-అలోభము అను నాలుగింటి ధర్మమార్గము ; మహాత్మని (జనే) ఏవ = శ్రేష్ఠస్వభావంకలిగిన జనమందే ; తిష్ఠతి = ఉంటున్నది అని అర్థము.
॥౧.౯ ౹౹
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఎనిమిది ధర్మమార్గములయందు ఇజ్యా -అధ్యయన -తప - దానములనే ముందు చెప్పబడిన నాలుగు, చేయాలని ఇష్టం లేకున్నను, కపటంతో కూడా జనులచేత ఆశ్రయింపబడుచున్నది. ఇక మిగిలిన సత్యము - ధృతి-క్షమా-అలోభము అను నాలుగింటి ధర్మమార్గము శ్రేష్ఠస్వభావంకలిగిన జనమందే ఉంటున్నది అనగా... మహాత్ములైనవారు ధర్మమార్గమందే చరింతు రని భావము. ॥౧.౯౹౹
🙏