హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.51

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.51🌺
🌷
మూలమ్--
యోఽధికాద్ యోజనశతాత్ పశ్యతీహామిషం ఖగః ।
స ఏవ ప్రాప్తకాలస్తు పాశబన్ధం న పశ్యతి॥౧.౫౧॥
🌺
పదవిభాగః--
యః అధికాద్ యోజన-శతాత్ పశ్యతి ఇహ ఆమిషం ఖగః । సః ఏవ ప్రాప్త-కాలః తు పాశబన్ధం న పశ్యతి॥౧.౫౧॥
🌸
అన్వయః--
యః ఖగః యోజన-శతాత్ అధికాద్ ఇహ ఆమిషం పశ్యతి, సః ఏవ ప్రాప్త-కాలః తు పాశబన్ధం న పశ్యతి॥౧.౫౧॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
ఖగః = గృధ్రాదిః ; యోజనశతాద్ అపి అధికాత్ = శతమపి యోజనానాం పారే ; ఆమిషం = స్వభక్ష్యం మాంసం ; పశ్యతి = (అత్ర) ద్రష్టుం శక్నోతి ; స ఏవ = దూరదృష్టిః ఖగః; ప్రాప్త-కాలః = ఆసన్నమృత్యుః సన్ ; పాశబన్ధం = జాలం ; న పశ్యతి = నైవ లక్షయతి॥౧.౫౧॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
యః పక్షీ శతాధికయోజనదూరాత్ ఖాద్యపదార్థం మాంసం ద్రష్టుం శక్నోతి, స ఏవ ముత్యౌ సమీపే స్థితే సతి (సమీపస్థం) జాలం న పశ్యతి ॥౧.౫౧॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
క్యోం కి--జో యజ్ఞ ఆది పక్షీ, సౌ యోజన (౪౦౦ కోశ) సే అధిక కీ దూరీ సే భీ మాఁస కో దేఖ సకతా హై, వహీ పక్షీ బురా సమయ ఆనే పర అపనే ఫఁసానే కే లిఏ బిఛాయే గఏ జాల కో భీ నహీం దేఖతా హై ఔర ఉసమేం ఫఁసకర అపనే ప్రాణ దేదేతా హై॥౧.౫౧॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
యః ఖగః = (గద్ద, డేగ మొదలగు)ఏ పక్షి (ఐతే) ; ఇహ = ఈ లోకమందు ; యోజనశతాత్ (అపి) = నూరు యోజనములనుండి (కూడా)(యోజనమనగా నాలుగు కోసులు. కోసు అనగా 4 మైళ్ళు ) ; ఆమిషం = మాంసమును ; పశ్యతి = చూచుచున్నది ; స ఏవ = అలాంటి (దూరదృష్టి కలిగిన) పక్షియే ; ప్రాప్త-కాలః = చెడు కాలము సంప్రాప్తించినపుడు ; పాశబన్ధం = (ఆ మాంసం ప్రక్కనే ఉన్న, తనను) బంధించే వలను ; న పశ్యతి = చూడలేకపోతుంది అని అర్థము. అనగా ఈ లోకంలో స్వల్పప్రయోజనములకు ఆశపడి, విలువైనవి కోల్పోతున్నారు అని సారాంశము. ॥౧.౫౧॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
గద్ద, డేగ మొదలగు ఏ పక్షి ఐతే, ఈ లోకమందు నూరు యోజనములనుండి కూడా, యోజనమనగా నాలుగు కోసులు. కోసు అనగా 4 మైళ్ళు, అంత దూరము నుండి తనకు కావలిసిన మాంసమును చూడగలుగుతుంది. కానీ అంతటి దూరదృష్టి కలిగిన పక్షియే, తనకు చెడు కాలము సంప్రాప్తించినపుడు, ఆ మాంసం ప్రక్కనే ఉన్న, తనను బంధించే వలను చూడలేకపోతుంది అని భావము. అనగా ఈ లోకంలో స్వల్పప్రయోజనములకు ఆశపడి, విలువైనవి కోల్పోతున్నారు అని సారాంశము. ॥౧.౫౧॥
🙏