హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.60

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.60🌺
🌷
మూలమ్--
అరావప్యుచితం కార్యమాతిథ్యం గృహమాగతే ।
ఛేత్తుః పార్శ్వగతాచ్ఛాయాం నోపసంహరతే ద్రుమః॥౧.౬౦॥
🌺
పదవిభాగః--
అరౌ అపి ఉచితం కార్యమ్ ఆతిథ్యం గృహమ్ ఆగతే । ఛేత్తుః పార్శ్వగతాత్ ఛాయాం న ఉపసంహరతే ద్రుమః॥౧.౬౦॥
🌸
అన్వయః--
అరౌ అపి గృహమ్ ఆగతే (సతి) ఉచితం ఆతిథ్యం కార్యమ్ । ద్రుమః ఛేత్తుః అపి పార్శ్వగతాత్ ఛాయాం న ఉపసంహరతే॥౧.౬౦॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
అరావితి । అరౌ = శత్రౌ-అపి ; గృహమాగతే సతి- ఉచితం = యోగ్యమ్, ఆతిథ్యమ్ = అతిథిసత్కారః ; ద్రుమః = వృక్షః ; పార్శ్వగతాత్ = నికటస్థితాత్ ; ఛేత్తుః = స్వచ్ఛేదకాత్, తక్ష్ణః సకాశాదపి ; స్వచ్ఛాయాం నోపసంహరతే = న సఙ్కోచయతి॥౧.౬౦॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
 (గృహస్థ-ధర్మః చ ఏషః–) యదా శత్రుః గృహమాగచ్ఛతి, తదాపి యోగ్యా సత్క్రియా కార్యా । (అత్రోపమానమ్) యదా (తరుం ఖణ్డశః కర్తుం) ఛేదకః పరితః ఆగచ్ఛతి, తదాపి వృక్షః (తం) ఛాయాం (ప్రదదాతి), న నివర్తయతి ॥౧.౬౦॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
శత్రు భీ యది అపనే ధర పర ఆ జాఏ తో ఉసకా భీ ఉచిత ఆతిథ్య సత్కార కరనా చాహిఏ । దేఖో- వృక్ష అపనే కాటనే వాలే బఢఈ, సుతార ఆది కీ ఓర సే భీ అపనీ సుశీతల ఛాయా కో కభీ నహీం హటాతా హై॥౧.౬౦॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
గృహం ఆగతే = ఇంటికి వచ్చిన ; అరౌ అపి = శత్రువు విషయమంలో కూడా ; ఉచితం = తగిన రీతిలో ; ఆతిథ్యమ్ = (భోజనవసతి సౌకర్యాలను) అతిథిసత్కారములను ; కార్యం = చేయాలి ; (యతః = ఎందుకనగా), ద్రుమః = చెట్టు ; ఛేత్తుః (అపి)=(తనను) నరికే వాడికి (కూడా) ;  పార్శ్వగతాం = (తన)సమీపమందున్న ;  ఛాయామ్ = నీడను ; న ఉపసంహరతే = ఇవ్వకుండా ఉండడం లేదు అని అర్థము. ॥౧.౬౦॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఇంటికి వచ్చిన శత్రువును కూడా, తగిన రీతిలో (భోజనవసతి సౌకర్యాలను కల్పించి  గౌరవించాలి) అతిథిసత్కారములను చేయాలి. (అదే ధర్మము). (ఎట్లనగా), చెట్టు తనను నరికే వాడికి కూడా, తన నీడను ఉపసంహరించుచు లేదు.(అందిస్తూ గౌరవిస్తుంది, సుఖపెడుతుంది)  అని భావము. ॥౧.౬౦॥
🙏