హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.42

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.42🌺
🌷
మూలమ్--
రోగశోకపరీతాపబన్ధనవ్యసనాని చ ।
ఆత్మాపరాధవృక్షాణాం ఫలాన్యేతాని దేహినామ్॥౧.౪౨॥
🌺
పదవిభాగః--
రోగ-శోక-పరీతాప-బన్ధన-వ్యసనాని చ । ఆత్మా-అపరాధ-వృక్షాణాం ఫలాని ఏతాని దేహినామ్॥౧.౪౨॥
🌸
అన్వయః--
ఏతాని దేహినామ్ ఆత్మా-అపరాధ-వృక్షాణాం ఫలాని (భవన్తి) -- రోగ-శోక-పరీతాప-బన్ధన-వ్యసనాని చ (ఇతి) ॥౧.౪౨॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
దేహినాం = శరీరిణామ్ ; పరీతాపః = సన్తాపః ; బన్ధనం = కారాది-ప్రాప్తిః ; తాన్యేవ- వ్యసనాని = విపత్తయః ; తాని చ-- ఆత్మాపరాధవృక్షాణాం ~ఆత్మనా కృతాః అపరాధాః, తే ఏవ వృక్షాః తేషామ్-- అపరాధాః = పాపాని ; వృక్షాణాం = స్వకర్మ-వృక్షాణాం, ఫలాని = ఫలభూతాన్యేవ [స్వకృతైరేవ పాపైర్దుఃఖాని జనో లభతే, నాన్యైరితి భావః] ॥౧.౪౨॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
ఆతురతా, హృత్పీడా, పశ్చాత్తాపః, నిర్బన్ధః, దుఃఖకాలాశ్చ ప్రాణినాం స్వయమాచరితానామ్ అకార్యాణాం పరిణామత్వేన సమ్భవన్తి॥౧.౪౨॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
రోగ, శోక, సన్తాప, బన్ధన, విపత్తి, యే సబ మనుష్య కే అపనే కిఏ హుఏ అపరాధ (పాప) రూపీ వృక్ష కే హీ ఫల హైం॥౧.౪౨॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
రోగ-శోక-పరీతాప-బన్ధన-వ్యసనాని, రోగః = రోగము ; శోకః = దుఃఖము ; పరీతాపః = సన్తాపము ; బన్ధనం = (బహువిధవిషయసంపర్కము) బంధింపబడడం ; వ్యసనాని చ = అలవాట్లు కూడా ; ఏతాని =ఈ రోగము మొదలగునవి; ఆత్మాపరాధవృక్షాణాం ~ దేహినాం = ప్రాణుల యొక్క ; ఆత్మాపరాధవృక్షాణామ్ = తన(తను చేసిన, చేస్తున్న) అపరాధమనే వృక్షముల యొక్క ; ఫలాని = (పరిణామములు) ఫలము అనగాఫలితములు ; అని అర్థము. ॥౧.౪౨॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
అనుచితప్రవర్తనల వలన అంటించుకుంటున్న రోగము, సృష్టించుకుంటున్న దుఃఖము, తొందర పడడం వలన కలుతున్న సంతాపము, బహువిధవిషయసంపర్కములతో బంధింపబడడం, చెడు అని తెలిసినా వదలలేని అలవాట్లు, ఇవి అన్నియు ప్రాణులు తాము చేసిన, చేస్తున్న, అపరాధమనే వృక్షముల యొక్క ఫలములు అనగా ఫలితములే. తమకు తాముగా వచ్చినవి కాదు అని భావము. ॥౧.౪౨॥
🙏