హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.61

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.61🌺
🌷
మూలమ్--
తృణాని భూమిరుదకం వాక్ చతుర్థీ చ సూనృతా ।
ఏతాన్యపి సతాం గేహే నోచ్ఛిద్యన్తే కదాచన॥౧.౬౧॥
🌺
పదవిభాగః--
తృణాని భూమిః ఉదకం వాక్ చతుర్థీ చ సూనృతా । ఏతాని అపి సతాం గేహే న ఉచ్ఛిద్యన్తే కదాచన॥౧.౬౧॥
🌸
అన్వయః--
సతాం గేహే- తృణాని, భూమిః, ఉదకం, వాక్, చతుర్థీ చ సూనృతా - ఏతాని అపి కదాచన న ఉచ్ఛిద్యన్తే॥౧.౬౧॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
తృణాని = ఆస్తరణార్థం పలాల-కుశాదీని ; భూమిః = నివాస-స్థానమ్ ; ఉదకం = పానాద్యర్థే శీతలం పయః ; ఏతత్ త్రితయం ; కిఞ్చ-చతుర్థీ- ; సూనృతా = ప్రియా, సత్యా చ ; వాక్ = వాణీ ; ['సూనృతం మఙ్గలేఽపి స్యాత్ ప్రియసత్యే వచస్యపీ'తి మేదినీ] ; ఏతాని = చత్వారి ; అపి = తు ; సతాం = సాధూనాం ; గేహే = గృహే ; న ఉచ్ఛిద్యన్తే కదాచన = న కదాచన విరలీభవన్తి ; సదైవ సులభాని ఏవ ఇత్యాశయః॥౧.౬౧॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
సజ్జనానాం గృహే- (ఉపవేశనాయ, శయనాయ చ) తృణాని, (వాసయోగ్యా) ధరా, (తృషాశాన్త్యర్థం) జలం, మధురా చ వాణీ-ఏతాని వస్తూని కదాపి అనుపలబ్ధతాం న యాన్తి॥౧.౬౧॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
బిఛానే కే లిఏ ఔర బైఠనే కే లిఏ పుఆల ఆది ఘాస ఫూస, రహనే కో స్థాన, జల- యే తీన చీజ़ ఔర చౌథా మీఠా వచన, ఇన చార చీజ़ోం కీ కమీ తో సజ్జనోం కే ఘర మేం కభీ భీ నహీం హోతీ హై । అర్థాత్ కుఛ భీ ఘర మేం దేనే కో న హో తో భీ ఇన చార వస్తుఓం సే హీ అతిథి కా సత్కార కరనా చాహియే॥౧.౬౧॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
తృణాని = తృణనిర్మితాసనములు ; భూమిః = నివాసస్థానము ; ఉదకం = (పానయోగ్యమైన) నీరు ; చతుర్థీ- నాల్గవదైన ; సూనృతా = సత్యమై, ప్రియమైన ; వాక్ = మాట ;  ఏతాని అపి = ఇవి(నాలుగు)ఐతే ; సతాం = సజ్జనులయొక్క ; గేహే = గృహము యందు ; కదాచన = ఎప్పుడు కూడా ; న ఉచ్ఛిద్యన్తే = లోపించవు అని అర్థము. ॥౧.౬౧॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
తృణనిర్మితాసనములు అనగా గడ్డితో తయారు చేయబడిన చాపలు, నివాసయోగ్యమైన స్థలము, పానయోగ్యమైన నీరు, మరియు నాల్గవదైన సత్యమై, ప్రియమైన మాట, ఇవి నాలుగు కూడా సజ్జనులయొక్క, గృహము యందు  ఎప్పుడు కూడా లోపించవు (అనగా కొరత ఉండదని) భావము. ॥౧.౬౧॥
🙏