హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.59

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.59🌺
🌷
మూలమ్--
జాతిమాత్రేణ కిం కశ్చిద్ వధ్యతే పూజ్యతే క్వచిత్ ।
వ్యవహారం పరిజ్ఞాయ వధ్యః పూజ్యోఽథవా భవేత్॥౧.౫౯॥
🌺
పదవిభాగః--
జాతి-మాత్రేణ కిం కశ్చిద్ వధ్యతే పూజ్యతే క్వచిత్ । వ్యవహారం పరిజ్ఞాయ వధ్యః పూజ్యః అథవా భవేత్॥౧.౫౯॥
🌸
అన్వయః--
జాతి-మాత్రేణ కిం కశ్చిద్ వధ్యతే పూజ్యతే క్వచిత్ । వ్యవహారం పరిజ్ఞాయ వధ్యః పూజ్యః అథవా భవేత్॥౧.౫౯॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
కశ్చిదపి ; క్వచిత్ = కస్మింశ్చిత్ స్థలేఽపి ; జాతిమాత్రేణ = 'అయం ఏవంజాతీయ' ఇత్యేతావన్మాత్రేణైవ ; కిం వధ్యతే = కిం హన్యతే ; కిం పూజ్యతే = కిం సత్క్రియతే ; నైవేత్యర్థః ; వ్యవహారం = తదాచారమ్ ; పరిజ్ఞాయ = దృష్ట్వా, అనురుధ్యైవ వధ్యః = హన్తవ్యః ; పూజ్యః = సత్కారయోగ్యః ॥౧.౫౯॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
జన్మమాత్రేణ ప్రాప్తేన జీవాకారేణ ఏవ కోఽపి సత్క్రియార్హత్వం వా, హన్తవ్యత్వం వా న ప్రాప్నోతి । తస్య ప్రవృత్త్యా జ్ఞాయతే యత్ సః వ్యాపాదితవ్య ఉత సత్కారపాత్రం వేతి॥౧.౫౯॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
క్యోంకి-కోఈ భీ వ్యక్తి జాతిమాత్ర హీ సే మారనే వా పూజనే లాయక నహీం హోతా హై, కిన్తు ఉనకా వ్యవహార దేఖ కర హీ ఉసే మారనా యా పూజనా చాహిఏ॥౧.౫౯॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
క్వచిత్ = ఎక్కడైనా ; కశ్చిత్ =ఎవడైనా ; జాతిమాత్రేణ = (చాండాల, బ్రాహ్మణాది) కులవివక్ష చేత ; కిం వధ్యతే = (అవమానింపబడుతాడా) చంపబడుతాడా ? కిం పూజ్యతే = పూజింపబడుతాడా ? వ్యవహారం = (ఆ వ్యక్తియొక్క) జీవనసరళిని ; పరిజ్ఞాయ = తెలుసుకుని ; వధ్యః = చంపబడేవాడుగా : అథవా = లేక; పూజ్యః = పూజింపబడువాడుగా ; భవేత్ = అగు గాక అని అర్థము. ॥౧.౫౯॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఎక్కడైనా, ఎవడైనా, చాండాల, బ్రాహ్మణాది కులవివక్ష చేత అవమానించడం గాని, చంపబడడం గాని, లేక పూజింపబడడం గాని శాస్త్రవిరుద్ధము. అన్యాయము. ఎక్కడైనా, ఏ కాలమందైనా, ఏ కులం వాడైనా, ఆ వ్యక్తియొక్క జీవనసరళిని, స్వరూపస్వభావాలను తెలుసుకున్నాక మాత్రమే, చంపబడేవాడా ? లేక పూజింపబడేవాడా ? అని నిర్ణయించాలి. అంతేగాని కులచర్చ అప్రస్తుతం అని భావము. అనగా అవమానగౌరవాది విషయాలలో కులంకంటే. గుణమే ప్రధానమని భావము. ॥౧.౫౯॥
🙏