హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.4

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.4🌺
🌷
మూలమ్--
ఉత్థాయోత్థాయ బోద్ధవ్యం మహద్భయముపస్థితమ్। (పాఠ. కిమద్య సుకృతం కృతమ్ ।)
మరణవ్యాధిశోకానాం కిమద్య నిపతిష్యతి॥౧.౪॥
🌺
పదవిభాగః--
ఉత్థాయ ఉత్థాయ బోద్ధవ్యం మహద్-భయమ్ ఉపస్థితమ్। (పాఠ. కిమ్ అద్య సుకృతం కృతమ్) । మరణ-వ్యాధి-శోకానాం కిమ్ అద్య నిపతిష్యతి॥౧.౪॥
🌸
అన్వయః--
ఉత్థాయ ఉత్థాయ ఉపస్థితం మహద్-భయమ్ బోద్ధవ్యం । (పాఠ. అద్య కిమ్ సుకృతం కృతమ్) । అద్య మరణ-వ్యాధి-శోకానాం కిమ్ నిపతిష్యతి (ఇతి) ॥౧.౪॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
ఉత్థాయ ఉత్థాయ = ముహుః ప్రబుధ్య ; ఉపస్థితం = ప్రాప్తం ; మహద్భయం = మహాభీతిః ; బోద్ధవ్యం=జ్ఞాతవ్యమ్ ; కిం జ్ఞాతవ్యమత ఆహ- మరణేతి ; మరణ-వ్యాధి-శోకానాం = మృత్యు-రోగ-మానసికపీడానాం మధ్యాత్ ; నిపతిష్యతి = ఆపతిష్యతి॥౧.౪॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
జీవైః ప్రతిదినం (ప్రాతః నిద్రాతః) సముత్థాయ విచారణీయం (స్మర్తవ్యమ్) । సంసారే స్థితాభ్యః పీడాభ్యః కా వా అద్య మామ్ ఆగత్య పీడయేదితి (సర్వదా సావధానేన భవితవ్యమ్। విపత్తయే సన్నద్ధతయా స్థాతవ్యమ్) ॥౧.౪॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
సంసారీ జీవోం కో ప్రతిదిన ఉఠకర విచారనా చాహియే ఔర సదా సావధాన రహనా చాహిఏ కి ఆజ మృత్యు శోక భయ ఆది విపత్తియో మేం సే కౌన సీ విపత్తి ఆనేవాలీ హై? అర్థాత్ జానే కబ కౌన విపత్తి ఆజాఏ, అతః బుద్ధిమాన్ మనుష్య కో ఉసకే లిఏ సదా సావధాన రహనా చాహిఏ॥౧.౪॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
అద్య =ఈ రోజు ; మరణ-వ్యాధి-శోకానాం = మృత్యు-రోగ-దుఃఖములలో ; కిం = (ఏదేని) ఏమి ; నిపతిష్యతి = (పడగలదు) ప్రాప్తించగలదు ; ఇతి = అనే), మహత్ భయం = (దారుణమైన),గొప్పనైన భయము ; ఉపస్థితం = (సంభవించినది) వచ్చినది ; (ఏవం = ఇలా, ప్రాతః = ప్రొద్దున), ఉత్థాయ ఉత్థాయ = లేస్తూ లేస్తూనే ; బోద్ధవ్యం= (తెలుసుకోవాలి) అనుకోవాలి అని అర్థము. (జాగ్రత్తగా ఉండాలని సారాంశం). ॥౧.౪॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఈనాడు మృత్యు-రోగ-దుఃఖములలో ఏదేని పడగలదు అనగా ప్రాప్తించగలదు, అనే దారుణమైన భయము సంభవించినది లేక వచ్చినది. అని ఇలా ప్రొద్దున, లేస్తూ లేస్తూనే తెలుసుకోవాలి లేక అనుకోవాలి అని భావము.జాగ్రత్తగా, అప్రమత్తంగా ఉండాలని ఈ శ్లోకసారాంశం. ॥౧.౪॥
🙏