హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.12

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.12🌺
🌷
మూలమ్--
ప్రాణా యథాత్మనోఽభీష్టా భూతానామపి తే తథా ।
ఆత్మౌపమ్యేన భూతానాం దయాం కుర్వన్తి సాధవః॥౧.౧౨॥
🌺
పదవిభాగః--
ప్రాణాః యథా ఆత్మనః అభీష్టాః భూతానామ్ అపి తే తథా । ఆత్మా-ఔపమ్యేన భూతానాం దయాం కుర్వన్తి సాధవః॥౧.౧౨॥
🌸
అన్వయః--
యథా ఆత్మనః ప్రాణాః అభీష్టాః తే భూతానామ్ అపి తథా । సాధవః ఆత్మా-ఔపమ్యేన భూతానాం దయాం కుర్వన్తి॥౧.౧౨॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
ఆత్మనః = స్వస్య; అభీష్టాః = ప్రియాః ; భూతానాం = స్వాతిరిక్తానాం సర్వేషాం జీవానామపి ; తే = ప్రాణాః ; తథా = తథైవ ప్రియాః ; అత ఆత్మౌపమ్యేన = స్వాత్మానమ్ ఉపమానం కృత్వా ; సాధవః = సజ్జనాః, దయాలవః ; భూతానాం = జీవానాం, ప్రాణినాం ; దయాం కుర్వన్తి = అనుకమ్పాం, కరుణాం, కృపాం వా దర్శయన్తి ॥౧.౧౨॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
యథా స్వస్య ప్రాణాః స్వస్య అత్యన్తమిష్టాః భవన్తి, తథైవ అన్యేషాం జీవానామపి తే అభీప్సితా భవన్తి। అతః సాధవః అన్యానపి జీవాన్ ఆత్మనః సమానమేవ పశ్యన్తి ॥౧.౧౨॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
ఔర జైసే మనుష్య అపనే ప్రాణోం కో ప్రియ సమఝతా హై, వైసే హీ దూసరే ప్రాణియోం కో భీ అపనే-అపనే ప్రాణ ప్యారే హైం । ఇసలియే మహాత్మా లోగ అపనీ హీ తరహ దూసరోం కో భీ సమఝ కర సభీ జీవోం పర సమాన రూప సే హీ దయా కరతే హైం ॥౧.౧౨॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
ఆత్మనః = తనయొక్క; అభీష్టాః = ప్రియమో ; భూతానాం = తాను తప్ప అన్య జీవుల యొక్క ; తే = ప్రాణములు ; తథా =అలాగే ప్రియమైనవి ; అత ఆత్మౌపమ్యేన = తన వలెనే భావించి; సాధవః = సజ్జనులు, దయగల వారు ; భూతానాం = జీవుల యొక్క, ప్రాణుల యొక్క( జీవుల పట్ల) ; దయాం కుర్వన్తి = దయను కరుణను చూపుతారు., ॥౧.౧౨॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ప్రతి వారికీ తమ ప్రాణములు ఏ విధంగా ప్రియమైనవో, ఆ విధంగానే ఇతర జీవులకు వాటి ప్రాణములు కూడా ప్రియమయినవే. అందువల్ల సాధు సజ్జనులు తమ వలెనే అన్య జీవులను భావించి కరుణను చూపుతారు.
🙏