హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.14

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.14🌺
🌷
మూలమ్--
మాతృవత్ పరదారేషు పరద్రవ్యేషు లోష్టవత్ ।
ఆత్మవత్ సర్వభూతేషు యః పశ్యతి స పణ్డితః॥౧.౧౪॥
🌺
పదవిభాగః--
మాతృవత్ పరదారేషు పరద్రవ్యేషు లోష్టవత్ । ఆత్మవత్ సర్వభూతేషు యః పశ్యతి సః పణ్డితః॥౧.౧౪॥
🌸
అన్వయః--
పరదారేషు మాతృవత్, పరద్రవ్యేషు లోష్టవత్, సర్వభూతేషు ఆత్మవత్ (చ) యః పశ్యతి సః పణ్డితః॥౧.౧౪॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
పరదారేషు = పరకలత్రేషు, పరేషాం భార్యావిషయే ; మాతృవత్ = మాతృభావేన యః పశ్యతి ; లోష్టవత్ = మృత్ఖణ్డవత్, పాషాణపిణ్డవత్ వా ; పశ్యతీతి శేషః ; పణ్డితః = తత్త్వజ్ఞః॥౧.౧౪॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
పరనరాణాం పత్నీః స్వస్య జననీ ఇతి భావనయా, పరేషాం ధనాని పాషాణఖణ్డా ఇతి ధియా, సర్వాన్ ప్రాణినః ఆత్మా ఇతి బుద్ధ్యా- యః భావయతి, సః విద్వాన్ భవతి ॥౧.౧౪॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
జో మనుష్య దూసరోంకీ స్త్రియోం కో అపనీ మాతా కీ తరహ సమఝేం, దూసరే కే ద్రవ్య కో మిట్టీ కా ఢేలా (టుకడా) సమఝే ఔర ప్రాణిమాత్ర కో అపనీ హీ తరహ సమఝే, వహీ సచ్చా పణ్డిత హై॥౧.౧౪॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
ఆత్మవత్ + తనవలెనే ;సర్వభూతేషు = అన్ని ప్రాణుల విషయము యందు ; యః = ఎవడైతే పశ్యతి = చూస్తాడో ; పరదారేషు =  పరుల భార్యలందు, మాతృవత్ =  మాతృ భావముతో; పర ద్రవ్యేషు=ఇతరుల ధనములందు;లోష్టవత్= మట్టి గడ్డవలె  యః పశ్యతి= ఎవరు (భావిస్తారో)చూస్తారో; సఃపణ్డితః = అతడు పండితుడు (జ్ఞాని)॥౧.౧౪॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
పర సతులయందు తల్లి అనే భావంతో,పరుల సొత్తును మట్టిబెడ్డవలె ఎవరైతే భావిస్తారో అతడు జ్ఞాని.
🙏