హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.41

 🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 1.41🌺
🌷
మూలమ్--
యస్మాచ్చ యేన చ యథా చ యదా చ యచ్చ
యావచ్చ యత్ర చ శుభాశుభమాత్మకర్మ ।
తస్మాచ్చ తేన చ తథా చ తదా చ తచ్చ
తావచ్చ తత్ర చ విధాతృవశాదుపైతి॥౧.౪౧॥
🌺
పదవిభాగః--
యస్మాత్ చ యేన చ యథా చ యదా చ యత్ చ యావత్ చ యత్ర చ శుభ-అశుభమ్ ఆత్మకర్మ । తస్మాత్ చ తేన చ తథా చ తదా చ తత్ చ తావత్ చ తత్ర చ విధాతృ-వశాద్ ఉపైతి॥౧.౪౧॥
🌸
అన్వయః--
శుభ-అశుభమ్ ఆత్మకర్మ, యస్మాత్ చ యేన చ యథా చ యదా చ యత్ చ యావత్ చ యత్ర చ (ఆచరతి) తస్మాత్ చ తేన చ తథా చ తదా చ తత్ చ తావత్ చ తత్ర చ విధాతృ-వశాద్ (ఫలమ్) ఉపైతి॥౧.౪౧॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
యస్మాద్ధేతోః, యేన-కరణేన హస్తాదినా, యథా చ = యేన చ ప్రకారేణ ; యదా చ = యస్మిన్ కాలే చ, యత్-శుభాశుభశుభమ్ అశుభం వా ; ఆత్మకర్మ = స్వస్య పాపపుణ్య-సుఖదుఃఖాదికం ; యావత్ = యావన్మితం ; యత్ర =యస్మిన్దేశే చ భావి ; తత్ = తస్మాత్ కారణాత్ ; తేనైవ = ఉపకరణేన, తథా తేనైవ ప్రకారేణ ; తదా చ = తస్మిన్నేవ కాలే చ ; తచ్చ = తత్ఫలమ్ ; తావచ్చ = తావత్ ప్రమాణమేవ ; తత్రైవ దేశే ; విధాతృవశాత్ = భాగ్యవశాత్ ; ఉపైతి = శుభాశుభమాత్మఫలం స్వయమేవ నరముపయాతి॥౧.౪౧॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
జీవః- ౧. యేన కారణేన, ౨. యేనోపాయేన, ౩. యేన విధానేన, ౪. యస్మిన్ కాలే, ౫. యస్మిన్ దేశే, ౬. యత్స్వరూపకం, ౭. యత్ప్రమాణకం చ, -పాపమథవా పుణ్యకర్మ ఆచరతి, తస్య ఫలమపి తత్కారణకం, తదుపాయకం, తద్విధానకం, తత్కాలకం, తద్దేశకం, తత్ప్రమాణకం, తథైవ చ భవతి॥౧.౪౧॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
పుణ్య అథవా పాప కర్మ జిస కారణ సే, జిస ఉపాయ సే, జిస ప్రకార సే, జిస సమయ మే, జైసా, జితనా, జిస స్థాన పర కరతా హై, వహ ప్రాణీ ఉసీ కారణ సే, ఉసీ ఉపాయ సే, ఉసీ ప్రకార సే, ఉసీ సమయ, వైసా హీ, ఉతనా హీ, ఉసీ స్థాన పర, ఉస పాపపుణ్య కే ఫల కో అవశ్య హీ (భాగ్యవశ) పాతా హై॥౧.౪౧॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
యస్మాత్ (హేతోః,) = ఏ కారణము వలన ; యేన(కరణేన) = ఏ సాధనము చేత ; యథా చ = ఏ ప్రకారము చేత ; యదా చ = ఏ కాలము యందు ; యావత్ = ఎంత పరిమాణము యందు ; యత్ర చ = ఏ స్థానము యందు ; యత్ = ఎటువంటి ; శుభాశుభమ్...శుభమ్ = పుణ్యము ; అశుభం చ = పాపమును ; ఆత్మకర్మ = తన పనిగా ; (కరోతి = చేయుచున్నాడో) ; తత్ = ఆ కారణము వలన ; ; తేనైవ = ఆ సాధనము చేతనే ; తథా తేనైవ ప్రకారేణ = ఆ ప్రకారము చేతనే ; తదా చ = ఆ కాలమందే ; తచ్చ = తత్ఫలమ్ ; తావచ్చ = అంతే పరిమాణము ; తత్రైవ = ఆ స్థానము యందే ; విధాతృవశాత్ = భాగ్యవశము వలన ; తచ్చ = అలాంటి శుభాశుభఫలమే ; ఉపైతి = పొందుచున్నాడు అని అర్థము. ॥౧.౪౧॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఏ కారణము వలన, ఏ సాధనము చేత, ఏ ప్రకారముగా, ఏ కాలము యందు, ఎంత పరిమాణము యందు, ఏ స్థానము యందు, ఎటువంటి పుణ్యమును, పాపమును ; తన పనిగా చేయుచున్నాడో... ఆ కారణము వలన, ఆ సాధనము చేతనే, ఆ ప్రకారముగానే ; ఆ కాలమందే, ఆ ఫలము, అంతే పరిమాణముగా, ఆ స్థానము యందే, తను చేసిన పనికి, భాగ్యవశము వలన, అలాంటి శుభాశుభఫలమునే పొందుచున్నాడు అని భావము. అనగా ఎలాంటి పని చేస్తే, అలాంటి ఫలితమే వస్తుంది కానీ, తను అనుకుంటున్న ఫలితము రాదు అని సారాంశము. ॥౧.౪౧॥
🙏