🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.5🌺
🌷
మూలమ్--
సంయోజయతి విద్యైవ నీచగాపి నరం సరిత్ ।
సముద్రమివ దుర్ధర్షం నృపం భాగ్యమతః పరమ్ ॥౦.౫॥
🌺
పదవిభాగః--
సంయోజయతి విద్యా ఏవ నీచగా అపి నరం సరిత్ । సముద్రమ్ ఇవ దుర్ధర్షం నృపం భాగ్యమ్ అతః పరమ్ ॥౦.౫॥
🌸
అన్వయః--
నీచగా అపి సరిత్ సముద్రమ్ (యథా సంయోజయతి) ఇవ విద్యా ఏవ (నీచగా అపి) దుర్ధర్షం నరం నృపం సంయోజయతి। అతః పరం భాగ్యమ్ (ప్రమాణమ్) ॥౦.౫॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
నీచగా అపి = నిమ్నగా అపి; సరిత్ = నదీ; సముద్రమ్ ఇవ; విద్యా; ఏవ = కేవలం; (నీచగా అపి = నీచజనస్థా అపి) దుర్ధర్షం = దురాసదం, దుష్ప్రాపం, దుర్లభదర్శనం; నృపం = రాజానం; నరం సంయోజయతి = తేన సహ పురుషం సఙ్గమయతి। అతః పరం = తేన సహ సమాగమానన్తరం; భాగ్యమ్ = భాగ్యానుసారేణ (తతో ధనరత్నాదీనాం లాభః) ॥౦.౫॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
నదీ యథా నిమ్నస్థానాత్ గచ్ఛన్తీ అపి సముద్రం గచ్ఛతి, తథైవ విద్యా నీచజనమపి- రాజ్ఞః సఙ్గతిం నయతి। తదుపరి యథా దైవానుకూలతా, తథా ఘటతే (రాజ్ఞా యత్ ప్రాప్తవ్యం లబ్ధవ్యం వా తత్ ప్రాప్నోతి।) ॥౦.౫॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
జైసే నదీ నీచే బహనేవాలీ భీ హై తో భీ స్వాశ్రితోం కో వహ సముద్ర సే మిలా దేతీ హై, ఉసీ ప్రకార యది విద్యా నీచ కే పాస భీ హోవే తో భీ వహ విద్యా ఉస మనుప్య కో దుర్ధర్ష రాజా తక పతుఁచా దేతీ హై । ఇసకే బాద ఉస మనుష్య కా జైసా భాగ్య హోతా హై, వైసా హీ ఉసే రాజా సే లాభ హోతా హై ॥౦.౫॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
(విద్యాప్రశంసా)
నీచగా అపి = పల్లమునకు ప్రవహించునదైనను; సరిత్ = నది; (ఆ నదిని ఆశ్రయించిన) నరం = మానవుడిని; దుర్ధర్షం = (వ్యక్తి తనకు తానుగా) పొందుటకు వీలుగాని; సముద్రమ్ = సముద్రమును; (యథా = ఏ విధముగా) సంయోజయతి = (నది తన శక్తితో) కలుపుచున్నదో; తథా = (ఆ నది వలె) అదే విధముగా; విద్యా ఏవ = (ఈ) విద్యయే; నీచగా అపి = వ్యక్తిగత యోగ్యత లేకపోయినను; నరం = (అలాంటి) మానవుణ్ణి; దుర్ధర్షం = (వ్యక్తి తనకు తానుగా) పొందుటకు వీలుగాని; నృపం = రాజును; (అలాంటి వ్యక్తితో) సంయోజయతి = కలుపుచున్నది; అతః పరం = (అలా కలిపిన తరువాత) ఆ పైన; భాగ్యమ్ = (ఆ వ్యక్తి యొక్క) అదృష్టము. ॥౦.౫॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
(విద్యాప్రశంసా)
పల్లమునకు ప్రవహించునదైననునది, ఆ నదిని ఆశ్రయించిన మానవుణ్ణి, వ్యక్తి తనకు తానుగా పొందుటకు వీలుగాని సముద్రమును ఏ విధముగా నది తన శక్తితో కలుపుచున్నదో, ఆ నది వలే వ్యక్తి గతయోగ్యత లేకపోయినను, ఈ విద్యయే అలాంటి మానవుణ్ణి, ఒక సాధారణవ్యక్తి తనకు తానుగా పొందుటకు వీలుగాని, రాజును కూడా అలాంటి వ్యక్తితో కలుపుచున్నది. అలా ఆ వ్యక్తిని ఆ రాజుతో కలిపిన తరువాత ఇక ఆ పైన ఆ వ్యక్తి యొక్క యోగ్యత మరియు అదృష్టం పై భవిత ఆధారపడి ఉంటుంది అని భావము ॥౦.౫॥
🙏
🌷
మూలమ్--
సంయోజయతి విద్యైవ నీచగాపి నరం సరిత్ ।
సముద్రమివ దుర్ధర్షం నృపం భాగ్యమతః పరమ్ ॥౦.౫॥
🌺
పదవిభాగః--
సంయోజయతి విద్యా ఏవ నీచగా అపి నరం సరిత్ । సముద్రమ్ ఇవ దుర్ధర్షం నృపం భాగ్యమ్ అతః పరమ్ ॥౦.౫॥
🌸
అన్వయః--
నీచగా అపి సరిత్ సముద్రమ్ (యథా సంయోజయతి) ఇవ విద్యా ఏవ (నీచగా అపి) దుర్ధర్షం నరం నృపం సంయోజయతి। అతః పరం భాగ్యమ్ (ప్రమాణమ్) ॥౦.౫॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
నీచగా అపి = నిమ్నగా అపి; సరిత్ = నదీ; సముద్రమ్ ఇవ; విద్యా; ఏవ = కేవలం; (నీచగా అపి = నీచజనస్థా అపి) దుర్ధర్షం = దురాసదం, దుష్ప్రాపం, దుర్లభదర్శనం; నృపం = రాజానం; నరం సంయోజయతి = తేన సహ పురుషం సఙ్గమయతి। అతః పరం = తేన సహ సమాగమానన్తరం; భాగ్యమ్ = భాగ్యానుసారేణ (తతో ధనరత్నాదీనాం లాభః) ॥౦.౫॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
నదీ యథా నిమ్నస్థానాత్ గచ్ఛన్తీ అపి సముద్రం గచ్ఛతి, తథైవ విద్యా నీచజనమపి- రాజ్ఞః సఙ్గతిం నయతి। తదుపరి యథా దైవానుకూలతా, తథా ఘటతే (రాజ్ఞా యత్ ప్రాప్తవ్యం లబ్ధవ్యం వా తత్ ప్రాప్నోతి।) ॥౦.౫॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
జైసే నదీ నీచే బహనేవాలీ భీ హై తో భీ స్వాశ్రితోం కో వహ సముద్ర సే మిలా దేతీ హై, ఉసీ ప్రకార యది విద్యా నీచ కే పాస భీ హోవే తో భీ వహ విద్యా ఉస మనుప్య కో దుర్ధర్ష రాజా తక పతుఁచా దేతీ హై । ఇసకే బాద ఉస మనుష్య కా జైసా భాగ్య హోతా హై, వైసా హీ ఉసే రాజా సే లాభ హోతా హై ॥౦.౫॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
(విద్యాప్రశంసా)
నీచగా అపి = పల్లమునకు ప్రవహించునదైనను; సరిత్ = నది; (ఆ నదిని ఆశ్రయించిన) నరం = మానవుడిని; దుర్ధర్షం = (వ్యక్తి తనకు తానుగా) పొందుటకు వీలుగాని; సముద్రమ్ = సముద్రమును; (యథా = ఏ విధముగా) సంయోజయతి = (నది తన శక్తితో) కలుపుచున్నదో; తథా = (ఆ నది వలె) అదే విధముగా; విద్యా ఏవ = (ఈ) విద్యయే; నీచగా అపి = వ్యక్తిగత యోగ్యత లేకపోయినను; నరం = (అలాంటి) మానవుణ్ణి; దుర్ధర్షం = (వ్యక్తి తనకు తానుగా) పొందుటకు వీలుగాని; నృపం = రాజును; (అలాంటి వ్యక్తితో) సంయోజయతి = కలుపుచున్నది; అతః పరం = (అలా కలిపిన తరువాత) ఆ పైన; భాగ్యమ్ = (ఆ వ్యక్తి యొక్క) అదృష్టము. ॥౦.౫॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
(విద్యాప్రశంసా)
పల్లమునకు ప్రవహించునదైననునది, ఆ నదిని ఆశ్రయించిన మానవుణ్ణి, వ్యక్తి తనకు తానుగా పొందుటకు వీలుగాని సముద్రమును ఏ విధముగా నది తన శక్తితో కలుపుచున్నదో, ఆ నది వలే వ్యక్తి గతయోగ్యత లేకపోయినను, ఈ విద్యయే అలాంటి మానవుణ్ణి, ఒక సాధారణవ్యక్తి తనకు తానుగా పొందుటకు వీలుగాని, రాజును కూడా అలాంటి వ్యక్తితో కలుపుచున్నది. అలా ఆ వ్యక్తిని ఆ రాజుతో కలిపిన తరువాత ఇక ఆ పైన ఆ వ్యక్తి యొక్క యోగ్యత మరియు అదృష్టం పై భవిత ఆధారపడి ఉంటుంది అని భావము ॥౦.౫॥
🙏
No comments:
Post a Comment