హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.30

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.30🌺
🌷
మూలమ్--
న దైవమపి సఞ్చిన్త్య త్యజేదుద్యోగమాత్మనః ।
అనుద్యోగేన తైలాని తిలేభ్యో నాప్తుమర్హతి ॥౦.౩౦॥
🌺
పదవిభాగః--
న దైవమ్ అపి సఞ్చిన్త్య త్యజేద్ ఉద్యోగమ్ ఆత్మనః । అనుద్యోగేన తైలాని తిలేభ్యః న ఆప్తుమ్ అర్హతి ॥౦.౩౦॥
🌸
అన్వయః--
దైవమ్ అపి సఞ్చిన్త్య ఆత్మనః ఉద్యోగం న త్యజేద్ । (అత్రోదాహరణమ్) అనుద్యోగేన తిలేభ్యః తైలాని న ఆప్తుమ్ అర్హతి ॥౦.౩౦॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
దేవమ్ అపి = దైవమ్ అస్తి ఇతి, భాగ్యమ్ (తదేవ సర్వకార్యసాధకమితి) ; సఞ్చిన్త్య = విభావ్య, చిన్తయిత్వా ; ఆత్మనః = ఆత్మాధీనమ్ ; ఉద్యోగం = పురుషార్థం ; (యత్ స్వయం కర్తుం శక్యతే తత్) న త్యజేత్ ; (యతః) అనుద్యోగేన = ఉద్యోగవికలేన, ఆలస్యేన వా ; (గృహకోణస్థితేభ్యోఽపి తైలపూర్ణేభ్యోఽపి) తిలేభ్యః ; తైలాని ; ఆప్తుం = ప్రాప్తుం ; న అర్హతి = న యోగ్యో భవతి ॥౦.౩౦॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
భాగ్యమస్తి ఇతి చిన్తయిత్వా స్వస్య హస్తే యదస్తి, తత్ ప్రయత్నం న త్యక్తవ్యమ్ । ప్రయత్నం వినా తిలేషు సత్సు అపి తైలం న ప్రాప్నోతి। (ఉద్యోగాఽభావే హి గృహకోణస్థతిలేభ్యోఽపి తైలలాభో న భవతి, కిం పునరభ్యుదయసమ్పత్తిసుఖాదిలాభః । ఏవఞ్చ దైవస్య ఆశాం విహాయ, పురుషేణ ఉద్యోగోఽవశ్యం విధేయ ఇత్యర్థః) ॥౦.౩౦॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
బుద్ధిమాన్ మనుష్య కో అపనా ఉద్యోగ కభీ నహీం ఛోడ़నా చాహిఏ । క్యోంకి వినా ఉద్యోగ కే కియే తో తిల సే తేల భీ నహీం నికల సకతా హై ॥౦.౩౦॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
దైవమ్ = అదృష్టమును గురించి ; (అదృష్టంలో ఉంటేనే కార్యసిద్ధి కలుగుతుందని ) ; సఞ్చిన్త్య అపి = ఆలోచించియు ; ఆత్మనః = (తన అధీనంలో ఉన్న) ఆత్మాధీనమైన ; ఉద్యోగం = ప్రయత్నమును ; న త్యజేత్ = వదలకూడదు ; (ఎందుకనగా), అనుద్యోగేన = (ఏ) ప్రయత్నము లేకుండా ; (తన అందుబాటులో ఉన్నప్పటికీ), తిలేభ్యః = నువ్వుల నుండి ; తైలాని = నూనె మొదలగు తత్సంబంధవిషయములను ; ఆప్తుం = పొందుటకు ; న అర్హతి = వీలగుటలేదు కదా ; ॥౦.౩౦॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
తన అదృష్టంలో ఉంటేనే కార్యసిద్ధి కలుగుతుందని ఆలోచిస్తూ, ఆత్మాధీనమైన ప్రయత్నమును వదలకూడదు. ఎందుకనగా... తన అందుబాటులో ఉన్న నువ్వుల నుండి తన ప్రయత్నము లేకుండా, నూనె మొదలగు తత్సంబంధవిషయములను తాను పొందుటకు వీలగుటలేదు కదా. ॥౦.౩౦॥
🙏