హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.24

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.24🌺
🌷
మూలమ్--
హా హా పుత్రక నాధీతం గతాస్వేతాసు రాత్రిషు ।
తేన త్వం విదుషాం మధ్యే పఙ్కే గౌరివ సీదసి ॥౦.౨౪॥
🌺
పదవిభాగః--
హా హా పుత్రక, న అధీతం గతాసు ఏతాసు రాత్రిషు । తేన త్వం విదుషాం మధ్యే పఙ్కే గౌః ఇవ సీదసి ॥౦.౨౪॥
🌸
అన్వయః--
పుత్రక, హా హా! ఏతాసు రాత్రిషు గతాసు న అధీతమ్ । తేన విదుషాం మధ్యే పఙ్కే గౌః ఇవ త్వం సీదసి ॥౦.౨౪॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
పుత్రక = హే పుత్ర (సమ్బోధనమ్) ; హా హా = ధిక్, అహో, (దుఃఖకరం) ; ఏతాసు రాత్రిషు గతాసు = వృథా-అపయాతాసు రాత్రిసమయేషు (దినసామాన్యార్థే) ; న అధీతం = శాస్త్రం న అభ్యస్తమ్, జ్ఞానం న సమ్ప్రాప్తమ్ ; తేన = కాలయాపనేన, అనధ్యయనేన చ ; విదుషాం = పణ్డితానాం, విద్యావతాం ; మధ్యే = సభాయాం, పురతః ; పఙ్కే = కర్దమే ; గౌః ఇవ = జన్తువిశేష-సదృశః ; త్వం సీదసి = క్లేశమనుభవసి, విషణ్ణో, ఆకులో భవసి ॥౦.౨౪॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
హే సుత, ధిక్। త్వం ఏతావన్తి నక్తందినాని వినా విద్యాభ్యాసం వ్యర్థం కాలమపనీతవాన్। అతః త్వం ఇదానీం విద్వజ్జనసమ్ముఖం యథా పఙ్కే పతితః గౌః, తథా ఖిన్నః భవసి ॥౦.౨౪॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
హే పుత్ర! ఖేద హై కి తుమనే బాల్యకాలకీ బీతీ హుఈ రాత్రియోం మేం కుఛ నహీం పఢా, ఇసీలిఏ విద్వానోం కీ మణ్డలీ మేం ఆజ తుమ్హారీ యహ దశా హో రహీ హై, జో దశా కీచడ़ మేం ఫఁసీ హుఈ గాయ కీ హోతీ హై ॥౦.౨౪॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
హా హా = అయ్యయ్యో ; పుత్రక = ఓ కుమారా! ; గతాసు ఏతాసు రాత్రిషు = గడిచిన ఈ రాత్రులయందు (గడిచిన దినములలో అని భావము) ; న అధీతం = చదువకపోతివి (వృథాగా కాలం గడిపితివి) ; తేన = (వృథాకాలక్షేపంచేత) అందుచేత ; త్వం = నీవు; విదుషాం మధ్యే= పండితుల నడుమ ; పఙ్కే = బురదయందు ; గౌః ఇవ = దున్నపోతు వలె ; (అధునా = ఇప్పుడు) సీదసి = దుఃఖించుచున్నావు. ॥౦.౨౪॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
అయ్యయ్యో ! ఓ కుమారా! గడిచిన దినములలో శాస్త్రాదిసాహిత్యవిషయములను శ్రద్ధగా చదువకపోతివి, వృథాగా కాలం గడిపితివి. ఆ వృథాకాలక్షేపంచేత నీవు నేడు పండితుల మధ్యన బురదయందు చిక్కిన దున్నపోతు వలె దుఃఖించుచున్నావు అని భావము ॥౦.౨౪॥
🙏