🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.23🌺
🌷
మూలమ్--
యస్య కస్య ప్రసూతోఽపి గుణవాన్ పూజ్యతే నరః ।
ధనుర్వంశవిశుద్ధోఽపి నిర్గుణః కిం కరిష్యతి ॥౦.౨౩॥
🌺
పదవిభాగః--
యస్య కస్య ప్రసూతః అపి గుణవాన్ పూజ్యతే నరః । ధనుః వంశ-విశుద్ధః అపి నిర్గుణః కిం కరిష్యతి ॥౦.౨౩॥
🌸
అన్వయః--
గుణవాన్ నరః, యస్య కస్య ప్రసూతః అపి, పూజ్యతే । వంశ-విశుద్ధః అపి ధనుః (చేత్) నిర్గుణః, కిం కరిష్యతి? ॥౦.౨౩॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
యస్య కస్య = అజ్ఞాతకులశీలస్య, అకులీనస్యాపి ; ప్రసూతః = తత ఉత్పన్నః ; అపి ; గుణవాన్ = గుణీ, సద్గుణసమ్పన్నః, (అథవా ధనుషః పక్షే) తన్తుయుతః, మౌర్వీయుతః చ ; నరః ; పూజ్యతే = సత్క్రియతే, ఆద్రియతే ; వంశ-విశుద్ధః అపి = శ్రేష్ఠవంశనిర్మితమపి ; ధనుః = కోదణ్డం ; నిర్గుణః = గుణశూన్యం, జ్యారహితమ్ ; కిం కరిష్యతి = కిం లక్ష్యం హన్తుం సమర్థో భవతి? ॥౦.౨౩॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
సామాన్యపురుషాత్ ఉత్పన్నోఽపి (కులవైశిష్ట్యరహితః, వంశవిశుద్ధరహితోఽపి యావత్ ) నరః యది సద్గుణసమ్పన్నః తర్హి సర్వైః ఆద్రియతే। (అస్యైవ వాక్యస్య సమర్థనాయ ఉదాహరణం దీయతే।) ఉత్తమకోటిధనుః అపి యది జ్యారహితం, తర్హి న కిమపి లక్ష్యం భేత్తుం ఉపయుజ్యతే। (జ్యా ఇత్యస్య గుణ ఇతి పర్యాయశబ్దః। అతః శ్లేషః పురుషేఽపి అనువర్తతే। శ్రేష్ఠవంశే జాతోఽపి సన్ పురుషః గుణహీనః అర్థరహితః భవతి) ॥౦.౨౩॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
గుణీ మనుష్య చాహే కిసీ కుల మేం ఉత్పన్న హో, సర్వత్ర పూజిత హీ హోతా హై, పరన్తు యది అచ్ఛే కుల మేం ఉత్పన్న హోకర భీ మనుష్య నిర్గుణ హో, తో వహ క్యా కర సకతా హై, కిస కామ కా హై? జైసే ధనుష అచ్ఛే బాఁస కా బనా హోనే పర భీ యది ఉస మేం గుణ (తాత యా డోరో) న హో తో వహ క్యా కామ కర సకతా హై? కుఛ భీ నహీం । యహాఁ వంశ శబ్ద కే దో అర్థ హైం, బాంస ఔర కుల ॥౦.౨౩॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
యస్య కస్య = (గొప్పవాడైన లేక నీచుడైన)ఎవనికో ఒకనికి ; ప్రసూతః అపి= పుట్టిన వాడైనప్పటికిని ; నరః = మనుష్యుడు ; గుణవాన్ = సద్గుణసమ్పన్నుడైనవాడు (మాత్రమే) ; పూజ్యతే = పూజింపబడుతాడు ; (హి = ఎట్లనగా) వంశ-విశుద్ధః అపి = శ్రేష్ఠమైన వెదురుచే నిర్మితమైనను ; ధనుః = బాణము ; నిర్గుణః = అల్లెత్రాడు లేనిదైనచో ; కిం కరిష్యతి = ఏమి చేయగలదు (ఏమి ఉపయోగము) అని అర్థము. ॥౦.౨౩॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
గొప్పవాడైన వానికి గాని లేక నీచుడైన వానికి గాని, ఇలా ఎవనికో ఒకనికి పుట్టిన మనుష్యుడైనను ,అతడు సద్గుణసమ్పన్నుడైనవాడు ఐతే మాత్రమే ఈ లోకులచే పూజింపబడుతాడు. ఎట్లనగా , శ్రేష్ఠమైన వెదురుచే నిర్మితమైనను, అల్లెత్రాడు లేనిదైనచో అట్టి బాణము వలన ఏమి ఉపయోగము. ఎవరు అలాంటి ధనుస్సును ఆదరిస్తారు ? అలా గుణరహితమైతే శ్రేష్ఠమైన కులమందు పుట్టినను, పూర్తిగా ప్రయోజనశూన్యమని భావము. ॥౦.౨౩॥
🙏
🌷
మూలమ్--
యస్య కస్య ప్రసూతోఽపి గుణవాన్ పూజ్యతే నరః ।
ధనుర్వంశవిశుద్ధోఽపి నిర్గుణః కిం కరిష్యతి ॥౦.౨౩॥
🌺
పదవిభాగః--
యస్య కస్య ప్రసూతః అపి గుణవాన్ పూజ్యతే నరః । ధనుః వంశ-విశుద్ధః అపి నిర్గుణః కిం కరిష్యతి ॥౦.౨౩॥
🌸
అన్వయః--
గుణవాన్ నరః, యస్య కస్య ప్రసూతః అపి, పూజ్యతే । వంశ-విశుద్ధః అపి ధనుః (చేత్) నిర్గుణః, కిం కరిష్యతి? ॥౦.౨౩॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
యస్య కస్య = అజ్ఞాతకులశీలస్య, అకులీనస్యాపి ; ప్రసూతః = తత ఉత్పన్నః ; అపి ; గుణవాన్ = గుణీ, సద్గుణసమ్పన్నః, (అథవా ధనుషః పక్షే) తన్తుయుతః, మౌర్వీయుతః చ ; నరః ; పూజ్యతే = సత్క్రియతే, ఆద్రియతే ; వంశ-విశుద్ధః అపి = శ్రేష్ఠవంశనిర్మితమపి ; ధనుః = కోదణ్డం ; నిర్గుణః = గుణశూన్యం, జ్యారహితమ్ ; కిం కరిష్యతి = కిం లక్ష్యం హన్తుం సమర్థో భవతి? ॥౦.౨౩॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
సామాన్యపురుషాత్ ఉత్పన్నోఽపి (కులవైశిష్ట్యరహితః, వంశవిశుద్ధరహితోఽపి యావత్ ) నరః యది సద్గుణసమ్పన్నః తర్హి సర్వైః ఆద్రియతే। (అస్యైవ వాక్యస్య సమర్థనాయ ఉదాహరణం దీయతే।) ఉత్తమకోటిధనుః అపి యది జ్యారహితం, తర్హి న కిమపి లక్ష్యం భేత్తుం ఉపయుజ్యతే। (జ్యా ఇత్యస్య గుణ ఇతి పర్యాయశబ్దః। అతః శ్లేషః పురుషేఽపి అనువర్తతే। శ్రేష్ఠవంశే జాతోఽపి సన్ పురుషః గుణహీనః అర్థరహితః భవతి) ॥౦.౨౩॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
గుణీ మనుష్య చాహే కిసీ కుల మేం ఉత్పన్న హో, సర్వత్ర పూజిత హీ హోతా హై, పరన్తు యది అచ్ఛే కుల మేం ఉత్పన్న హోకర భీ మనుష్య నిర్గుణ హో, తో వహ క్యా కర సకతా హై, కిస కామ కా హై? జైసే ధనుష అచ్ఛే బాఁస కా బనా హోనే పర భీ యది ఉస మేం గుణ (తాత యా డోరో) న హో తో వహ క్యా కామ కర సకతా హై? కుఛ భీ నహీం । యహాఁ వంశ శబ్ద కే దో అర్థ హైం, బాంస ఔర కుల ॥౦.౨౩॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
యస్య కస్య = (గొప్పవాడైన లేక నీచుడైన)ఎవనికో ఒకనికి ; ప్రసూతః అపి= పుట్టిన వాడైనప్పటికిని ; నరః = మనుష్యుడు ; గుణవాన్ = సద్గుణసమ్పన్నుడైనవాడు (మాత్రమే) ; పూజ్యతే = పూజింపబడుతాడు ; (హి = ఎట్లనగా) వంశ-విశుద్ధః అపి = శ్రేష్ఠమైన వెదురుచే నిర్మితమైనను ; ధనుః = బాణము ; నిర్గుణః = అల్లెత్రాడు లేనిదైనచో ; కిం కరిష్యతి = ఏమి చేయగలదు (ఏమి ఉపయోగము) అని అర్థము. ॥౦.౨౩॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
గొప్పవాడైన వానికి గాని లేక నీచుడైన వానికి గాని, ఇలా ఎవనికో ఒకనికి పుట్టిన మనుష్యుడైనను ,అతడు సద్గుణసమ్పన్నుడైనవాడు ఐతే మాత్రమే ఈ లోకులచే పూజింపబడుతాడు. ఎట్లనగా , శ్రేష్ఠమైన వెదురుచే నిర్మితమైనను, అల్లెత్రాడు లేనిదైనచో అట్టి బాణము వలన ఏమి ఉపయోగము. ఎవరు అలాంటి ధనుస్సును ఆదరిస్తారు ? అలా గుణరహితమైతే శ్రేష్ఠమైన కులమందు పుట్టినను, పూర్తిగా ప్రయోజనశూన్యమని భావము. ॥౦.౨౩॥
🙏
No comments:
Post a Comment