హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.21

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.21🌺
🌷
మూలమ్--
ఋణకర్తా పితా శత్రుర్మాతా చ వ్యభిచారిణీ ।
భార్యా రూపవతీ శత్రుః పుత్రః శత్రురపణ్డితః ॥౦.౨౧॥
🌺
పదవిభాగః--
ఋణ-కర్తా పితా శత్రుః మాతా చ వ్యభిచారిణీ । భార్యా రూపవతీ శత్రుః పుత్రః శత్రుః అపణ్డితః ॥౦.౨౧॥
🌸
అన్వయః--
పితా ఋణ-కర్తా శత్రుః। మాతా చ వ్యభిచారిణీ (శత్రుః) । భార్యా రూపవతీ శత్రుః । పుత్రః అపణ్డితః శత్రుః ॥౦.౨౧॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
పితా = జనకః ; ఋణ-కర్తా = యః పునః పునః అన్యేభ్యః ఋణం స్వీకృత్య జీవతి ; శత్రుః = అయశోహేతుత్వాత్ శత్రురివ ; మాతా = జననీ ; వ్యభిచారిణీ = పరపురుషరతా ; భార్యా = పత్నీ ; రూపవతీ = సున్దరీ ; శత్రుః = వివాద-ఈర్ష్యాది-హేతుత్వాత్ శత్రురివ ; పుత్రః = సుతః ; అపణ్డితః = మూర్ఖః ; శత్రుః = మనస్తాపహేతుత్వాత్ శత్రురివ ; ॥౦.౨౧॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
యస్య పితా ఋణం కరోతి, సః పుత్రస్య శత్రురివ భవతి (తస్య పుత్రేణైవ తదృణ-ప్రత్యర్పణధుర్యాః భారవహనత్వాత్) । మాతా చ నైకపతివ్రతా (సమాజే జ్ఞాతిషు చాకీర్తికరత్వాత్) శత్రుః భవతి। సున్దరీ పత్నీ తు (సర్వజనైః ఆకృష్టా, దృశ్యా చ భూత్వా, పత్యుర్మనసి ఈర్ష్యాదిదుర్భావాన్ జనయతీతి కారణేన) శత్రుర్భవతి। పుత్రస్తు విద్యాహీనః, మూర్ఖశ్చ (కులస్యోద్గమే అయోగ్యః సన్) శత్రుః భవతి ॥౦.౨౧॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
ఋణ కరనే వాలా పితా శత్రుతుల్య హై, వ్యభిచారిణీ మాతా శత్రుతుల్య హై, రూపవతీ స్త్రీ భీ శత్రుతుల్య హై ఔర మూర్ఖ పుత్ర భీ శత్రుతుల్య హై ॥౦.౨౧॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
ఋణ-కర్తా = అప్పు చేయవాడు (ఐన);పితా = తండ్రి; శత్రుః = శత్రువు; వ్యభిచారిణీ = ఇంటిని వదిలి తిరిగునది (ఐన);మాతా చ = ( పరపురుషేచ్ఛ కలిగిన) తల్లియును; శత్రుః = శత్రువు; రూపవతీ = అందమైనది (ఐన) భార్యా = భార్య; శత్రుః = శత్రువు; అపణ్డితః = పండితుడు కానివాడు (ఐన); పుత్రః = కుమారుడు; శత్రుః = శత్రువు. ॥౦.౨౧॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
అప్పులు చేయవాడు ఐన తండ్రి శత్రువు, వ్యభిచారిణి ఐన అనగా ఇంటిని వదిలి తిరిగునది ఐన,మరియు పరపురుషేచ్ఛ కలిగిన తల్లియును శత్రువు, అందమైనది ఐన భార్యయును శత్రువు, పండితుడు కానివాడు ఐన కుమారుడు కూడా శత్రువు అని అర్థము. ॥౦.౨౧॥
🙏