హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.19

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.19🌺
🌷
మూలమ్--
అర్థాగమో నిత్యమరోగితా చ ప్రియా చ భార్యా ప్రియవాదినీ చ ।
వశ్యశ్చ పుత్రోఽర్థకరీ చ విద్యా షడ్ జీవలోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥౦.౧౯॥
🌺
పదవిభాగః--
అర్థ-ఆగమః నిత్యమ్ అరోగితా చ ప్రియా చ భార్యా ప్రియ-వాదినీ చ । వశ్యః చ పుత్రః అర్థకరీ చ విద్యా షడ్ జీవ-లోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥౦.౧౯॥
🌸
అన్వయః--
రాజన్, ౧) నిత్యమ్ అర్థ-ఆగమః, ౨) అరోగితా చ, ౩) ప్రియ-వాదినీ (భార్యా), ౪) ప్రియా చ భార్యా, ౫) వశ్యః చ పుత్రః, ౬) అర్థకరీ విద్యా (ఏతాని) షడ్ జీవ-లోకస్య సుఖాని చ ॥౦.౧౯॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
రాజన్ = హే యుధిష్ఠిర, నిత్యం = (అత్ర) నిర్బాధః ; అర్థ-ఆగమః = ధనప్రాప్తిః ; అరోగితా చ = శరీరసౌఖ్యం, స్వాస్థ్యమ్ ; ప్రియ-వాదినీ = మధురభాషిణీ ; ప్రియా =హృద్యా ; భార్యా = పత్నీ ; వశ్యః = అనుకూలః ; పుత్రః ; అర్థకరీ = ధనకరీ ; విద్యా ; ఏతాని షట్ జీవ-లోకస్య = మానవలోకస్య ; సుఖాని = సుఖకారకాణి ॥౦.౧౯॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
హే రాజన్, నిరాఘాత-ధనప్రాప్తిః, శరీరస్వాస్థ్యం, మధురం వదన్తీ, ప్రియతమా చ పత్నీ, ఆజ్ఞాకారీ పుత్రః, ధనప్రాపయిత్రీ విద్యా చ– ఏతాని షట్ మానవలోకే సుఖకరాణి ఇతి మన్యన్తే ॥౦.౧౯॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
హే రాజన్! సంసార మేం కేవల ఛే హీ సుఖ హైం- ౧. నిత్య ధనప్రాప్తి, ౨. ఆరోగ్యతా, ౩. ప్రియతమా భార్యా, ౪. మధుర బోలనే వాలీ స్త్రీ, ౫. ఆజ్ఞాకారీ పుత్ర, తథా ౬. ధన దేనేవాలీ విద్యా ॥౦.౧౯॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
రాజన్ = ఓ రాజా!, నిత్యం = నిరంతరము; అర్థ-ఆగమః = ధనం రావడం; అరోగితా చ = రోగం లేకుండా ఉండడము; ప్రియ-వాదినీ = ఇష్టమయ్యేట్లుగా మాట్లాడునది; చ = మరియు; ప్రియా చ = ఇష్టమైనది (ఐన); భార్యా = భార్య; వశ్యః = అనుకూలుడు (ఐన); పుత్రః = కుమారుడు; అర్థకరీ = ధనాన్నిచ్చునది (ఐన); విద్యా = చదువు; ఏతాని షట్ = ఈ ఆరు; జీవ-లోకస్య = ప్రాణిప్రపంచంలో; సుఖాని = సుఖకారకములు. ॥౦.౧౯॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఓ రాజా! నిరంతరం ధనం రావడం, రోగం లేకుండా ఉండడము, ఇష్టమయ్యేట్లుగా మాట్లాడునదైన మరియు ఇష్టమైనదైన భార్య, అనుకూలుడైన కుమారుడు, ధనాన్నిచ్చే చదువు, ఈ ఆరుకూడా ఈ ప్రపంచంలో సుఖకారకములు అని భావము. ॥౦.౧౯॥
🙏