హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.14

🙏హితోపదేశ-సుభాషిత-శ్లోకాః - 0.14🌺
🌷
మూలమ్--
స జాతో యేన జాతేన యాతి వంశః సమున్నతిమ్ ।
పరివర్తిని సంసారే మృతః కో వా న జాయతే ॥౦.౧౪॥
🌺
పదవిభాగః--
సః జాతః యేన జాతేన యాతి వంశః సమున్నతిమ్ । పరివర్తిని సంసారే మృతః కః వా న జాయతే ॥౦.౧౪॥
🌸
అన్వయః--
యేన జాతేన వంశః సమున్నతిం యాతి, సః (వస్తుతః) జాతః । పరివర్తిని సంసారే కః వా మృతః? (కః వా) న జాయతే? ॥౦.౧౪॥
🌼
ప్రతిపదార్థః--
యేన జాతేన = యస్య జన్మనా; వంశః = ఆత్మకులం; సమున్నతిం = ఖ్యాతిం, ఔన్నత్యం చ; యాతి = భజతే, ప్రాప్నోతి; సః; జాతః = సుజాతః; పరివర్తిని = పరివర్తనశీలే; సంసారే = అనాదౌ అస్మిన్ జగతి; కో వా న మృతః? కో వా న జాయతే? ॥౦.౧౪॥
🌻
తాత్పర్యమ్--
యస్య జన్మనా కులం (కుటుమ్బః) ఔన్నత్యం ప్రాప్నోతి, సః పుత్రః జాతః ఇతి వక్తుం శక్యతే। అన్యే జీవాః బహవో సంసారేఽస్మిన్ జీవన్తి, మ్రియన్తే చ।
[కోటిశో జీవాః అస్మిన్ జగతి ప్రత్యహముద్యన్తే, విలీయన్తే చ, స ఏవ తు సుజన్మా ధన్యజీవితో యస్య జన్మనా స్వకులం మహీయతే ఇత్యాశయః] ॥౦.౧౪॥
🌿
హిన్ద్యర్థః--
ఔర ఇస జగత్ మేం ఉసీ కా జన్మ లేనా సఫల హై, జిసకే జన్మ సే అపనే వంశ ఔర జాతి కీ ఉన్నతి హోతీ హై । అన్యథా (ఇస తరహ తో) ఇస పరివర్తనశీల సంసార మేం కౌన నహీం జీతా ఔర మరతా హై ॥౦.౧౪॥
☘
ఆన్ధ్రప్రతిపదార్థః :-
జాతేన = పుట్టిన; యేన = ఏ (కొడుకు) చేత; వంశః = (అతనియొక్క) వంశము; సమున్నతిం = గొప్ప పేరును, ప్రఖ్యాతిని; యాతి = పొందుచున్నదో; సః = అతడు (మాత్రమే); జాతః = పుట్టినవాడు (సార్థకజన్ముడు); పరివర్తిని = మారుచున్నదైన దాని యందు; సంసారే = (ఈ) సంసారము యందు; మృతః = (పుట్టియు, ఏమీ సాధించక) చనిపోయే; కో వా = ఎవడైనను (అప్రయోజకుడు) న జాయతే?= పుట్టుచులేడు? (అట్టి జన్మ నిరర్థకమని సారాంశము) ॥౦.౧౪॥
🍀
ఆన్ధ్రతాత్పర్యమ్ :-
ఈ లోకంలో, పుట్టిన ఏ కొడుకు చేత , అతనియొక్క వంశము గొప్ప పేరు, ప్రఖ్యాతులను పొందుచున్నదో; అతడు మాత్రమే పుట్టినట్టు. అనగా సార్థకజన్ముడు. ఎందుకనగా... నిరంతర పరిణామశీలమైన ఈ సంసారము యందు పుట్టియు, ఏమీ సాధించక చనిపోయే ఎవడైనను మరణించే అప్రయోజకుడు పుట్టినను ఉపయోగమేమి? అట్టి జన్మ నిరర్థకమని సారాంశము. ॥౦.౧౪॥
🙏